Organiseer tegenkracht!

Groenlinks wil inwoners van Zwolle meer invloed geven op woningcorporaties, zorginstellingen en schoolbesturen in de stad. Wie wil dat nou niet zou je zeggen, een open deur? In de nota klinkt door dat Groen Links pleit voor commissies met invloed: advies en meebesluiten. Is dat wat deze tijd vraagt? Klopt de aanname dat door privatisering en marktwerking de burgers op afstand van deze organisaties zijn komen te staan of is er iets anders aan de hand?

We delen de opvatting dat je moet zorgen voor sterke positionering van bewoners. We delen ook de opvatting dat marktwerking en privatisering ernstige perverse effecten hebben. Maar we zijn niet zomaar voor invloedrijkere commissies. En we delen ook niet dat inwoners ‘meer’ invloed moeten krijgen omdat organisaties door marktwerking steeds verder van inwoners af komen te staan. Deze opvatting lijkt ons überhaubt niet erg productief richting maatschappelijke organisaties als je ze mee wilt krijgen in iets waarin je als overheid zelf ook nog volop lerende bent, maar dat ter zijde. Immers een groot deel van deze organisaties is zelf ook volop zoekende naar goede vormen van samenwerking. En overigens denken wij dat de lokale politiek door agendering zoals door de PvdA van de problematiek bij Landstede en Driezorg wel degelijk een democratisch instrument met invloed in handen heeft. Maar ook dat ter zijde.

Want waar het in onze ogen mis gaat in de notitie van Groen Links is bij de analyse van wat er op dit moment gebeurt in de samenleving en van het waarom achter de noodzaak van aandacht voor de positie van inwoners. In de zorg, maar ook als het gaat om wonen en onderwijs wordt de systeemwereld langzaam minder leidend en de leefwereld van mensen langzaam meer leidend. Dat is een immense verandering die vraagt om maatwerk en die zorgen en fricties met zich mee brengt. Die verandering is alleen mogelijk als deze fricties en zorgen een plaats krijgen in het veranderproces. Daarvoor is het belangrijk om ruimte te creeëren om samen te leren innoveren en te experimenteren. Samen met medewerkers, bewoners, collega-organisaties en de gemeente. De Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling heeft hierover een nuttige nota geschreven in 2014: leren innoveren in het sociale domein. Samen leren door ervaringen te delen.

Een andere notitie van dezelfde raad uit 2012 gaat over het organiseren van tegenkracht. De twee adviesen aan organisaties zijn: voorkom methodische armoede en zorg voor tegenspraak in je organisatie. En eigenlijk omschrijft de Franse pedagoog Philippe Meirieu het nog sterker. Hij spreekt over de plicht om weerstand te bieden zodat ruimte gecreeërd kan worden. Aan de ene kant heb je het directieve handelen en aan de andere kant de benadering vanuit het subject (de zorgvrager, huurder ed.) De weg ertussen is de weg die ruimte biedt aan leren in vrijheid op een open manier. Deze beroemde Franse pedagoog bepleit zelf dat zijn theorie zeer van nut is voor politici en beleidsmakers. Volgend jaar verschijnt de vertaling.

Samen leren, samen experimenteren en dat organiseren, dat zou onze boodschap zijn (bijvoorbeeld door feedbackloops). Beide notities van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling geven aan dat de rol van de overheid naar maatschappelijke organisaties is om maatschappelijke doelen centraal te zetten, te sturen op die inhoud en niet voor te schrijven wat gebeuren moet. En dat is nou precies de weg die onze gemeente ingeslagen is. Daarnaast faciliteren we in Zwolle ook het samen leren, bijvoorbeeld met het ‘living lab’. Dat mag wat ons betreft aandacht blijven krijgen. Daarbij moeten we oog houden voor het samen leren en ook kwetsbaardere groepen helpen om daaraan mee te doen. Kortom we pleiten dus niet zozeer voor meer invloed als wel voor een andere positie van inwoners. Wat ons betreft zit lokaal daar de urgentie.

Groen Links spreekt over perverse effecten van privatisering. Er zijn ook perverse effecten van advies of meebesliscommissies. Er wordt een legitimiteit aan ontleent die meer dan eens niet terecht is en waardoor ook niet verder gekeken wordt naar de positie van inwoners. Deze commissies hebben de neiging langzaam te ‘institutionaliseren’ waardoor ze ook zelf meer op afstand komen te staan van de groep waarvoor ze spreken. Daarnaast zitten er regelmatig dezelfde mensen in waardoor (met waardering overigens voor degenen die zich zo intensief inzetten) ook vraagtekens gesteld kunnen worden bij de representativiteit. Met name in de zorg zie je dat juist bij zware, psychische of verstandelijke problematiek vertegenwoordiging lastiger is. Ik zeg niet dat het niet kan, het is wel een risico dat zeker bij een pleidooi voor meer macht in ogenschouw genomen moet worden.

Samenvattend: vanuit de ambitie tot brede verantwoording zijn we niet tegen sterke adviescommissies, maar wij hebben duidelijk meer vertrouwen dan Groen Links in de wettelijke voorschriften die mede de PvdA hiervoor landelijk heeft opgesteld. Wij vragen aandacht voor een heel andere vorm en een ander doel van positionering van inwoners die kan ondersneeuwen door een te sterke focus op ‘controle’ door adviescommissies.