Thuis bij… Tiny en Hendrikus van der Laan

Deze keer ben ik op bezoek bij Tiny en Hendrikus. Hendrikus was al SDAP-er. Al direct komen dan ook de foto’s op tafel van de viering van “PvdA 65 jaar” waarbij ze beiden de Dreespenning uitgereikt kregen uit handen van Job Cohen.

Aan de Zwarteweg in Zwolle-Zuid wonen ze al 60 jaar. Het was één van de eerst gebouwde huizen in Ittersum. Het huis is van de gemeente en zal worden afgebroken als Tiny en Hendrikus de woning verlaten. De toenmalige gemeente Zwollerkerspel had de woning aanvankelijk bedoeld als ambtswoning voor het schoolhoofd. De provincie stak daar een stokje voor en vervolgens werd het een gewone huurwoning. Ze woonden toen midden in het groen en hebben Zwolle-Zuid om zich heen zien veranderen. Ze zijn hun hele leven met hun tweetjes gebleven. Hun familie wordt buiten de stad. Hendrikus heeft last van zijn gehoor, maar hij zegt: “Er zijn nog genoeg mogelijkheden om te communiceren maar spreken tot elkaar is soms lastig.” Beiden hebben ze inmiddels een respectabele leeftijd van 94 en 90 bereikt.

Hendrikus was aanvankelijk wel geïnteresseerd in de politiek, maar als hoofdonderwijzer kon hij niet in de raad. Van huis uit heeft hij veel met de natuur(bescherming) en is Hendrikus actief geweest in natuurorganisaties. Een echte navolger van Eli Heimans.

Hendrikus vertelt honderduit over hoe Zwollerkerspel en Zwolle zich hebben ontwikkeld tot wat het nu is en wat zijn aandeel daarin is geweest. Bijvoorbeeld hoe hij heeft samengewerkt met Arie Nooter bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld Holtenbroek en AA-landen.

Als hoofdonderwijzer is Hendrikus gestart aan de Kamperpoort. De school stond vlakbij de Veemarkt en staat er nog. Als sociaal-democraat heeft hij zich ingezet voor de emancipatie en ontwikkeling van arbeiderskinderen. Hij wist daarbij zelfs de wethouder voor zijn karretje voor te spannen. Mede door de inzet van Hendrikus kwam er toen een Voortgezette Lagere School (VGLO) aan de Turfmarkt waar gerichter werkt gewerkt aan vaardigheden van kinderen die hen later hielpen op de arbeidsmarkt. Maar voor hij startte als onderwijzer had Hendrikus geruime tijd in het gevang gezeten omdat hij dienstweigeraar was.

Later maakte Hendrikus de overstap naar een nieuwe openbare basisschool in Zwollerkerspel (Ittersum). Die school kwam er niet zonder slag of stoot. Aan alle (wettelijke) voorwaarden was voldaan, het woord was nog aan de raad. In de raad van 15 zetels hadden de confessionele partijen met 8 zetels een nipte meerderheid en dreigden: “laat de burgemeester maar komen, wij stemmen het voorstel voor een openbare school weg”. Dat leidde tot een actie van de burgemeester. Hendrikus vertelt: “De toenmalige burgemeester Slager riep het enige SGP-raadslid bij zich en hield hem voor: “als SGP-er bent u toch erg van eerbiediging van de wet? Waarom volgt u die wet dan nu niet?” Bij de stemming viel het dubbeltje de andere kant op met KVP, PvdA , VVD en de SGP. En zo maakte Hendrikus de overstap naar de nieuwe school.

Tiny laat een programmaboekje zien van de afscheidsbijeenkomst van de lokale SDAP op 21 maart 1946 in de Buitensoos. Een bijeenkomst met een lach en een traan en foto’s van onder meer het laatste afdelingsbestuur van de SDAP (zie foto) en liedteksten als “De Rooden Roepen”. Tiny is nooit actief geweest maar wel erg betrokken geweest en nu nog. Tiny is helemaal opgegroeid met politiek. Haar vader was wethouder en voorzitter van de PvdA in Zwolle, te weten Jos E. Vogt. Tiny is een echte Zwollenaar, geboren in de Sassenstraat, boven de “electrische” drukkerij van haar vader. Ook laat ze foto’s zien van haar vader als wethouder geflankeerd door burgemeester van Roijen. Haar vader was later lang gedeputeerde. Ook laat ze een boekje zien met een debatrede van Horreus de Haas dat hij inluidt met: “Dinsdag 12 September 1933 hield Ir. Mussert te Zwolle zijn rede over het Nationaal-Socialistische streven. Ik bood hem een debat aan, dat hij uit de hoogte weigerde: wie hem nu nog niet begrepen had moest maar zorgen dat hij het leerde begrijpen voor het hem met andere middelen aan het verstand werd gebracht. Op zaterdag 18 september 1933 werd daarop door de Afdeeling Zwolle van de S.D.A.P. een openbare vergadering belegd, waar ik de rede van den heer Mussert aan critiek onderwierp ……. ”

Tiny houdt niet op andere archiefstukken te laten zien, zoals een afdelingsblad met een artikel van de zoon van Horreus over de 1 meiviering in 1940. Ook laat Tiny nog haar correspondentie uit 2009 zien aan Jaap Hagedoorn (oud-wethouder) naar aanleiding van een storende fout in het boek van Vos over Horreus. Horreus zou voorzitter van de SDAP zijn geweest, wat niet klopte en dit moest worden rechtgezet. Dit deed ze dus nog op 88-jarige leeftijd.

Tiny heeft niet veel meer op met Samsom en de huidige PvdA. Haar partij komt niet meer genoeg op voor de arbeiders. Hendrikus zit er wat genuanceerder in. De tijd vliegt bij Tiny en Hendrikus en is met 1,5 uur veel te kort. Ik ga er binnenkort nog maar een keer langs.

Edwin Broekman, voorzitter

Bijschrift bij foto zwart-wit: laatste afdelingsbestuur van de SDAP-Zwolle in 1946, boven v.l.n.r. de heer Meulenbeld, ?? en Arie Nooter, beneden v.l.n.r. Martin van de Wees, mevrouw Bremer, de heer Jansen (voorzitter), Nico Boven (secretaris?)